Aksaray Eğitim Tarihinden Bir Sahne (1912)

Aksaray’ın Eğitim Tarihinden Osmanlı Döneminde 1912 Yılına Ait Bir Fotoğraf

 

Eskilerin güzel bir sözü vardır: “Marifet iltifata tabidir” şeklinde. Bu söz, tüm başarıların ödüllendirilmesi gerektiğine vurgu yapar. Bu kapsamda özellikle eğitim alanında “ödüllendirme” usulü, oldukça olumlu sonuç veren bir taktiktir. İşte bu sözün tarihsel bir yansımasını, hem de Aksaray’da 1912 yılında düzenlenmiş bir ödül dağıtımı törenine ait bir fotoğrafı paylaşmak istiyoruz. Fotoğraf, Aksaray’da 1912 yılında eğitim ve öğretim yılı sonunda öğrenciler için yapılan bir ödül dağıtım törenine aitttir. Bu fotoğrafta görünen bina büyük ihtimalle o dönemin Rüşdiye Mektebi (Ortaokul) binası olmalıdır. Bu bina günümüzde Şehit Memiş Arıbaş Ortaokulu’nun bulunduğu yerde idi. Osmanlı döneminde 1883 yılında hizmete girmiş olan Aksaray Rüşdiye Mektebi’nin yerine daha sonraki yıllarda ise Cumhuriyet İlkokulu binası inşa edilmişti.

 

Fotoğrafta okul binasının giriş kapısı üstünde siyah zemin üzerinde yazılar görülmektedir. Bu yazı, okul girişi üstüne asılmış yazılı bir pankart olabilir. Diğer ihtimal ise fotoğrafa baskı sırasında eklenmiş bir yazı metni olması ihtimalidir. Kanaatimize göre birinci ihtimal daha kuvvetlidir. Bu pankart veya yazıda Arapça olarak “Rütbetü’l-ilm a’le’r-rüteb” sözü yazılıdır. Bu veciz söz Türkçe olarak “İlim rütbesi, rütbelerin en üstünüdür” anlamına gelmektedir. Bu sözün altında ise ödül töreninin düzenlendiği tarih yazılıdır. O dönemde kullanılan Rumi takvime göre yazılmış bu tarih “21 Haziran 1328” şeklindedir. Bu tarihin miladi takvimdeki karşılığı ise 4 Temmuz 1912’dir. Dolayısıyla Aksaray Rüşdiye Mektebi ödül töreni, 4 Temmuz 1912 günü düzenlenmiş olmalıdır. Burada yazılı olan tarihten, fotoğrafın hangi güne ait olduğu kesin olarak tespit edilebilmektedir.

 

Fotoğrafın alt kısmında ise baskı sırasında eklendiği anlaşılan bir yazı daha mevcuttur. Bu yazı ise Osmanlıca olarak “Aksaray Kazası Mekteb-i Rüşdi ve Mekatib-i İbtidaiyesi Tevzi-i Mükafat Resmi” şeklindedir. Bugünkü dille ifade edersek “Aksaray Kazası Ortaokulu ve İlkokulları Ödül Dağıtım Töreni” anlamındadır. Bu ibareden ise fotoğrafta görülen etkinliğe dair kesin bilgi elde edilebilmektedir. Yani fotoğraf, 4 Temmuz 1912 günü Aksaray Rüşdiye Mektebi’nde yapılan ödül dağıtım töreni sırasında çekilmiştir.

 

Fotoğrafta görülen kişilerin isimlerini tek tek tespit etmek ise şu an için mümkün değildir. O dönem Aksaray’da görev yapan Kaymakam, Askeri komutan, Belediye başkanı, Kadı, Müftü gibi üst düzey yöneticiler ile Aksaray Rüşdiye Mektebi öğretmenlerinin isimleri bilinmektedir. Ancak fotoğrafta bu kişilerin olup olmadığı, şayet var iseler hangileri olduğu, net olarak tespit edilememektedir. Fotoğrafın ön tarafında oturanların ise okul öğrencileri olduğu anlaşılmaktadır.

 

Aşağıda, 4 Temmuz 1912 günü Aksaray Rüşdiye Mektebi’nde düzenlenen ödül dağıtım törenine ait fotoğraf paylaşılmıştır.

 

Aksaray Kazası Ortaokulu ve İlkokulları Ödül Dağıtım Töreni vesilesiyle çektirilen hatıra fotoğrafı. (4 Temmuz 1912)