PORTRELER
Mustafa Vehbi Bey (Çorakçı)
Niğde ve Aksaray Milletvekili Mustafa Vehbi Bey (Çorakçı)
Aksaray’ın ileri gelenlerinden olan ve birer dönem Niğde ve Aksaray milletvekilliği görevlerinde bulunan Mustafa Vehbi Bey, 1876 yılında Aksaray’da doğdu. Babası Aksaray eşrafından tüccar Ali Buçuk zade Hacı Hasan Bey ve annesi Fatma Hanım’dır. Babası ve amcasının işlettiği güherçile ocaklarından dolayı ailesi Aksaray ve çevresinde “Çorakçı zade” olarak bilinmektedir. İlk ve orta eğitimini Aksaray Rüşdiyesi’nde tamamladı. Ardından Aksaray’da Cedidiye Medresesi’nde medrese tahsili yaptı. Daha sonra Konya’da özel hocalardan dersler aldı. Eğitimini tamamladıktan sonra ticaret hayatına atılan ve uzun yıllar Aksaray ve Konya’da ticaret işleriyle meşgul olan Mustafa Vehbi Bey, hem ticaret işlerinde ve hem de aile mesleği olan güherçile işinde başarılı olarak yıllar içerisinde büyük bir servet sahibi oldu.
Mustafa Vehbi Bey’in 1920’li yıllara ait bir fotoğrafı.
Mustafa Vehbi Bey’in 1920’li yıllara ait bir başka fotoğrafı.
Mustafa Vehbi Bey, Birinci Dünya Savaşı’nın (1914-1918) sona ermesi ve Mondros Ateşkes Antlaşması’nın (30 Ekim 1918) imzalanmasından sonra Milli Mücadeleyi desteklemeye başladı. Ankara’da TBMM’nin açılmasının kararlaştırılması üzerine de Niğde’den milletvekili seçildi. 28 Nisan 1920 tarihinde Ankara’ya gelerek TBMM çalışmalarına katıldı. Birinci Dönem (1920-1923) TBMM milletvekilliği sırasında Kavanin-i Maliye, Müvazene-i Maliye ve Bütçe komisyonlarında üye olarak görev yaptı. Bu dönem milletvekilliği sırasında, Aksaray’ın Niğde’den ayrılarak müstakil bir sancak (vilayet) olmasını sağlayan kanun tasarısının meclis gündemine alınması için çok çalışmış ve nihayet bu kanun tasarısı 14 Ekim 1920 tarihinde TBMM’de kabul edilerek Aksaray müstakil bir sancak (vilayet) haline gelmiştir.
Mustafa Vehbi Bey’in son yıllarında çekilmiş bir fotoğrafı.
Mustafa Vehbi Bey, yine bu dönemde devam eden Kurtuluş Savaşı boyunca tüm servetiyle TBMM ordusunu desteklemiştir. 1922 yılının Şubat ayında sahip olduğu develerin tamamını TBMM ordusuna bağışlamıştır. Mustafa Vehbi Bey, bu gibi hizmetleri karşılığında 1923 yılında İstiklal Madalyası ile taltif edilmiştir. Mustafa Vehbi Bey, TBMM Birinci Dönem (1920-1923) milletvekilliği sona erince TBMM İkinci Dönem’de (1923-1927) Aksaray milletvekilliğine seçilmiştir. Bu dönem sonunda ise aday olmasına rağmen milletvekili seçilememiştir.
Ali Buçuk zade Vehbi Bey (Çorakçı), Mehmet Neşet Bey (Özercan) ve Ahmet Besim Bey’in (Atalay), Aksaray milletvekili seçildiklerine dair kaleme alınan toplu seçim mazbatası. Belgenin orijinali Ankara’daki TBMM Arşivi’ndedir. (15 Temmuz 1923)
Mustafa Vehbi Bey, milletvekilliği sona erdikten sonraki hayatında ticaret ve yatırım işleriyle meşgul oldu. Bu süreçte ülkenin değişik yerlerinde ve Aksaray’da sanayinin gelişmesi için önemli girişimlerde bulundu. Bu kapsamda Aksaray’da Azm-i Milli Un Fabrikası’nın kurulmasına öncülük etti. Ayrıca yine Aksaray’da Halk İktisat Bankası’nı kurdu. Bunların dışında İstanbul’da Şark Değirmenleri Şirketi ile İzmir ve Bursa’da şirketler tesis etti. Kurucusu olduğu bu şirketlerin yönetim kurulu başkanlıklarını yürüttü.
Mustafa Vehbi Bey, henüz 56 yaşında iken 1 Şubat 1932 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir. Mezarı Zincirlikuyu Mezarlığı’ndadır. Soyadı Kanunu (1934) çıktıktan sonra ailesi “ÇORAKÇI” soyadını almıştır.
Seçilmiş Kaynakça
-
Fahri ÇOKER, Türk Parlamento Tarihi, c. 3, Ankara 1995
-
Hasan Hüseyin ALTINPINAR, Cumhuriyet Dönemi Aksaray Tarihi, Konya 2001 (Yüksek Lisans Tezi)
-
Alper Tunga ORUÇ, 1923-1980 Aksaray Milletvekilleri ve Faaliyetleri, Konya 2006 (Yüksek Lisans Tezi)
-
Selma ÇAMUR, Birinci Mecliste Niğde Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri, Niğde 2009 (Yüksek Lisans Tezi)
-
Mustafa Fırat GÜL, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Aksaray’ın Önemli Müteşebbisi: Vehbi (Çorakçı) Bey’in Hayatı, Siyasi ve İktisadi Faaliyetleri”, Tarihin Peşinde, 6 (2011), s. 135-152
-
Mustafa Fırat GÜL, Aksaray Azmi Milli Türk Anonim Şirketi, Niğde 2012 (Yüksek Lisans Tezi)
-
Mustafa Fırat GÜL, Aksaray Azm-i Milli, Ankara 2014
-
Sadık ERDAŞ, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Aksaray ve Çevresinde Yerel Bankacılık Faaliyetleri ve Aksaray Halk İktisat Bankası Örneği”, History Studies, 10/3 (Nisan 2018), s. 31-51
-
Mustafa Fırat GÜL, Aksaray’ın Sosyal Kültürel ve Ekonomik Yapısı (1908-1933), Niğde 2020 (Doktora Tezi)
-
TBMM Albümü 1920-1973, Ankara 1973
-
TBMM Albümü 1920-2010, c. 1, Ankara 2010
-
Birinci Dönem Meclis Albümü 1920-1923, Ankara 2022